عەشيرەتا مزويريان

عەشيرەتا مزويريان

رێکارێ مزويری

۱ـ ناوی مزويری:
۲ـ جوگرافيای ناوچکە:
۳ـ گوندەکان، مێژوی ناحيەکان.
٤ـ ئاغا و کە سايەتيەکان
٥ـ پياوانی ئاينی
٦ـ نووسەر شاعيرەکان
۷ـ ويرانبوون و راگوستن و کوچی زورەملێ:
۸ـ شەهيدوو ئەنفال وکيماباران
۹ـ شکەفت
۱٠ـ کانی

تۆپۆگرافيا گوندێن دەڤەرا مزويري بالا
رێکارێ مزويری
دەڤەرا مزويری بالا دەڤەرەکا شاخاويە و تژی دول نهالە دکەڤيتە ناڤبەرا دوو رويباران، خەلکێ دەڤەرێ لپەی کانی و ئاڤ و ئاخا پيت ل ( ٥ ) جهان ئاکنجيبوونە : ٤۷ گوند دئاڤانە، ٤٦ گوند. ۷۳ گوندە.
۱ـ وەلاتێ ژووری: ۱٠ گوند
(ستوپێ، سێلکێ، گويزا ولاتی، ئێدلبێ، پێندرو، دێزو، سپيندارێ، ناڤکورکا، بناڤيێ، موکا).
۲ـ وەلاتێ ژێری: ۱۳ گوند
تێل، شنگێل، داويدکا، بابسێڤا، ئەردێل، وەرەخەل، شيفکێ، هەلەوی، پێکول، ئاڤەدور، گەراڤێ، هيزان، سيدان
۳ـ ناڤ مزويريا: ۱۳ گوند
( کوران، پالانا، سينا، گويزا سەرستانگێ، مێروز، بەرکەلێ، بژيان، بوسێ، سلور، سومێ، شيڤێ، تويێ، رەوين)،
٤ـ بەنان و ئەرگوش : ٤ گوند
( بەنان، ئەرگوش، ماوەتا، گرانە ).
٥ـ ئەو گونــــدێن دکەڤنە دەشــــتا زێ و بن چیـــایێ لیــــنکی: ۷ گوند
( بنــاڤێ، حەسـەن بەکـ، بـاوان، مێــرگێ، چەڵـــکێ، کوڵــــان ، هێـتويت )

گوندێن مزوری بالا يێن بەری چەندين سالان کاڤل و وێران بووی ، ژبەر هوکارێن جۆراو جۆر نەمازە سەقای و بەفرێ: ٥۱ گوند

( ئومە رخە ل، رەژوکە ران، کانيا ميران ، مەمويديان، هلارا، کێريا ملی، گراڤێ، بزينا، هورێ ، ئوربەخ، هويژيا، کانيهنارک، هەلێوان، ئاقدێ، رێژ براخە، سێڤکێ ، زەرکی ، سلوت، ناڤ کاڤلا، کانی کونيشک، پيرخەل ، بوسا ميرا، ئاراپێ ،ساليا، پشتکەلێ، بنەبەرێ، خاسر، بيانا.
بێکروب، ماسەکان، زێوا، شيفکا لايێ هيزان، ساندوا

مزوريێن ل روژ هەلاتا کوردستانێ ئاکنجيبووی
رێکارێ مزويری
لدويف لێکولين دويفچونا مە ب شێوەکێ زانستی لسەر مزوريان، ل باشور باکور روژ هەلات مزويری هەنە، بەری ۲٠٠ سالان مزوری ل گوندێن ( هەرگوش و مێروزو بناڤيێ و هتد ) مزوری کوچبەری کوردستانا باکور بوون و هندەک لگەڤەرێ دەر دورا وێ ئاکنجيبوون،هندەک ئاوارەی روژ هەلاتا کوردستانێ بوون .
۳٠٠ سێ سەد سەروک خێزان مزوری ل روژ هەلاتا کوردستانێ ل سێ دەڤەران دابەش بوونە.
۱ـ دەڤەرا ملگەڤەر:
1-گوندێ راژان : 40مال
2-گوندێ رزگه: 40مال
3-قایر : 30 مال مزنه وان گوندان حاجی حسین سمدی زاده يە، هەروەسا ل گوندێ نارێ و ورمێ مزوری هەنە.

دەڤەرا سێرو :
1- گوندی سن جی 50 مال
2- گوندی بهلول ئاوا 30 مال

دەڤەرا دزا دول ورمی :
1- گوندی زیوه 40 مال
2- گوندی نسر ئاوا 20 مال
زور سوپاس بو هەڤالێ بەرێز ئەفشين سەمەدزادێ مزوری ل ملگەڤەر ئەڤ زانياريانە دانە مە
دارێن بەری ل دەڤەرا مزويريان
رێکارێ مزويری
دارێن بەری ل دەڤەرا مزوريان چەند جۆرن:
۱ـ ( کرستوک، سورک، ئالی سور، گرک، شينک، ديستوری، کرێشی، کێدوومە، بهيابێنێ
حەرامزە )
۲ـ ( تری، چاڤگا، شينک، زەرک، گانبزن، تايفی، رەشميری، کشمش، بێسيرانە
۳ـ ( سێڤک، سێڤەترشک، سێڤەشەکر،سێڤەتالک، سێڤ خانک، سێڤ ئەمريکی )
٤ـ ( تەرەقی، قەيسی، حلويک، حوليباجان، خوخ، مژمژە، خوخ هژيری، گێلاس )
٥ـ ( هژيرە رەش، هژيرە سپی، تبسک،
٦ـ ( تاويک، هەلالوک )
۷ـ ( کەزان، بنەباقل، بەنوک،
۸ـ ( بەروی، گويشکە سوور، گويشکە زەر،
۹ـ ( توی هويرک، توی قەسپ، توی شەمبی، توی رەشک،
۱٠ـ ( گويز، گويز ئسرائيلی ويشی، گويزە گوێرک، گويز کاکل سپی، گويز کاکل سوور )
۱۱ـ هناروک ، هنارێن ترش، هنارێن شرين،
۱۲ـ بايڤ، بايڤتالک، حاجی بايڤووک.

گيايێن سروشتی يێن خارنێ ل دەڤەرا مزويری بالا
رێکارێ مزويری
۱ـ کەنگر:
سێ جورێن هەی ( کەنگر، کەنگر چيچک، کەنگر کەر )، بهاران قەدێ وێ نيڤەکا دخون بساری و دکەلينن و سورڤە دکەن، پەلکێن وان ددەنە چاڤريان، ناڤکا وان بەرک گەنگروک خوشترين چەرەزن، جاونترين کەنکر يێن بوتينێ هورێ نە.
۲ـ سير:
سيرە لبهارا شين دبيت، بساری دخوون، ڤەدهووينن وەک کەزيکا هشک دکەن، بو ناڤ شيڤا نەمازە پراخاو ژاژی و کەشکا .
۳ـ کاری:
دوو جورێن هەی کاری ريخک يابەلک بچويکە، کاری يا بەلک پان تنێ ل جهێن سارو ناڤ شاخا شين دبيت، دخەسينن دا بهێتە خارن نەوەک يا هارە زمانێ مروڤی دبريت، دکەنە شەلاڤ ترشک ، زەر دکەن و سورڤە دکەن، دکەنە بەر گرارێ.
٤ـ سترک:
ل سەرێ بهاران لپێش هەمی گيا سەر هەلددەت و ل جهێن سار شين دبيت و زەر دکەن و دکەنە بەر گرارێ و سورڤە دکەن. بساری ناهێتە خارن.
٥ـ گاسوز:
گاسوز گيايەکە لسەرێ بهارێ شين دبيت، زەردکەن سورڤە دکەن، دگەل هێلکان.
۷ـ مەند:
سەرێ بهاران دگەل کەنگران شين دبيت، بساری دخون و وەک کەنگرا زەر دکەن و سورڤە دکەن، دکەنە ناڤ ژاژی.
۸ـ بر
ل سارترين جهی شين دبيت، ل مانگا ۷ـ۸ نێرکێ ددەت، نێرکا وێ دخوون دکەنە ناڤ ماستی، ژاژی، ئاڤە دوويێ.
۹ـ بيوکا برێ :
لبهاران جهێن سار شين دبيتن وەک رەزيانک و رەسێ يە بێنا برێ لێ دهێت دکەنە ناڤ دۆی، ژاژی و کەشکا و دۆپيستی، ماستی.
۱٠ـ لويشە :
لويشە ل جهێن سار شين دبيت سەرێ بهاران، زەردکەن دکەنە بەر ساڤارو برنجا.
۱۱ـ سور ياز:
ل بهاران شين دبيت ل مانگا ٤ـ٥ زەر دکەن بو بەر برنجێ بتەری و هەروەها هشک دکەن بو زڤستانان.
۱۲ـ چورين:
ل بهاران شين دبيت ل مانگا ٤ـ٥ زەر دکەن بو بەر برنجێ بتەری و هەروەها هشک دکەن بو زڤستانان.
۱۳ـ ترشوک:
سەرێ بهاران و دوماهيکا پايزان لبن تراشان شين دبيت و بساری دخوون يا ترشە.
۱٤ـ گەزەنگ:
سەرێ بهاران شين دبيتن، دکەنە دوهينکێ، لەشێ مروڤی دخورينيت.
۱٥ـ کويزرەک:
سەرێ بهارا شين دبيتن، بساری دخوون و سورڤە دکەن.
۱٦ـ کويزلە، تويزی:
سەرێ بهارا زووی لناڤ کانياو بەر دەراڤێن ئاڤا سار شين دبيت، بساری دخون وەک رەشادووک و کورادا.
۱۷ـ خەلەندۆر:
بهارا شين دبيتن نێرکا وێ سپيدکەن دخوون.
۱۸ـ شيرمل ، شلومل:
بهارا شين دبيت و نێرکا وێ دخوون.
۱۹ـ تولک:
دوو جور هەنە يەکی